Nguồn gốc bánh Phu Thê – cách bảo quản bánh phu thê

Nhắc tới bánh phu thê, chắc đã không còn xa lạ đối với mỗi người Việt Nam, chiếc bánh vẫn thường xuất hiện trong mỗi dịp lễ tết, cưới hỏi. Bánh phu thê không chỉ là một trong những loại bánh truyền thống của Việt Nam mà còn hàm chứa trong đó triết lý âm dương của cả dân tộc. Từ một đặc sản của làng Đình Bảng – Bắc Ninh, bánh phu thê đã nhanh chóng nổi tiếng và trở thành một loại bánh được ưa chuộng trên khắp đất Việt.

Tục truyền, tên gọi bánh phu thê là do sự tích vua Lý Anh Tông đi đánh trận, người vợ ở nhà thương chồng vất vả đã tự tay vào bếp làm bánh gửi ra cho chồng. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình vợ chồng đã đặt tên bánh là bánh phu thê. Cũng vì tên gọi ấy mà bánh phu thê (hay cũng còn gọi là xu xê) luôn được buộc thành cặp, biểu trưng cho sự gắn bó son sắt của tình chồng vợ.

Có người lại truyền nhau tên gọi bánh “phu thê” gắn liền với câu chuyện kể về vợ chồng người lái buôn thuở xưa. Chuyện kể rằng, trước lúc người chồng lên đường đi buôn ở phương xa, người vợ làm bánh tặng chồng và thề rằng cho dù xa nhau nhưng lòng nàng vẫn luôn ngọt ngào, đậm đà như bánh. Chồng cảm động đặt tên cho bánh là bánh phu thê. Chẳng ngờ đến phương xa, người chồng bị say đắm bởi sắc đẹp của các cô gái lạ và không muốn quay về. Người vợ ở nhà biết tin liền làm bánh gửi cho chồng kèm theo lời nhắn:

“Từ ngày chàng bước xuống ghe

Sóng bao nhiêu đợt bánh rầu bấy nhiêu”.

Nhận được bánh và lời nhắn của vợ, người chồng hối hận liền tức tốc quay về và không còn nghĩ đến chuyện thay lòng đổi dạ nữa. Từ đó, người ta truyền nhau rằng bánh phu thê tượng trưng cho sự thủy chung của vợ chồng và thường hay có mặt trong tiệc cưới như một lời nhắn nhủ đến các đôi vợ chồng trẻ.

Lại có câu chuyện khác thế này, những em nhỏ của làng Đình Bảng kể lại rằng: Theo truyền thuyết, thời Lý vào những ngày hội hè hay ngày Tết, người dân làng Đình Bảng thường dùng sản vật mình đã cấy trồng ra làm bánh Su Sê, thành tâm dâng cúng tổ tiên, rồi cùng hưởng lộc. Một lần hội làng, Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên Phi Ỷ Lan về quê lễ Lý Thái Tổ và Lý Thái Tông ở Đền Đô. Tại đây, dân làng đã dâng Đức vua và Nguyên Phi đặc sản của quê hương là bánh Su Sê. Đức vua và Nguyên Phi thưởng thức món bánh này và khen ngon. Thấu suốt sự hàm chứa nhiều ý nghĩa nhân văn của loại bánh ngon, nhà vua đã truyền rằng bánh nên là một lễ vật trong ngày vui kết thành phu thê. Từ đó, bánh được gọi là bánh Phu Thê.

Bánh phu thê truyền thống được gói bằng hai thứ lá, bên trong là lớp lá dong hoặc lá chuối, bên ngoài là lớp lá dừa. Loại gạo để làm bánh phu thê phải là loại gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon. Gạo đem vo sạch, để ráo nước và dùng cối giã chứ không được xay bằng máy. Tiếp đó, lọc lấy tinh bột gạo, bởi vậy, một cân gạo nếp cái hoa vàng thường chỉ lấy được 4 lạng tinh bột thôi. Bột lọc đó lại đem xay cho thật nhuyễn rồi phơi hoặc sấy khô để qua 15 ngày mới đem ra làm bánh, nếu làm ngay thì bánh sẽ nát. Để có được lớp vỏ bánh phu thê vàng ươm, người làm bánh thường đem hoa dành dành phơi khô, khi nào làm bánh thì ngâm vào nước sôi để chiết lấy nước màu vàng.

Bên trong chiếc bánh trong suốt ấy còn được rắc lẫn những sợi đu đủ nạo nhỏ nữa thế nên khi ăn, ta sẽ có cảm giác giòn giòn, sần sật xen lẫn trong cái dẻo dai của vỏ bánh. Nhân bánh là đỗ xanh được ngâm kĩ, đãi sạch vỏ, đem hấp chín, nghiền mịn thắng với đường và trộn lẫn vào sợi dừa đã được nạo nhỏ. Khi ăn, bánh thường được cắt làm bốn nên trong nhân bánh thường đặt bốn hạt sen ở bốn góc.

 Người ta cho rằng cách làm chiếc bánh phu thê cầu kì như vậy là để chứa đựng nhiều ý nghĩa ẩn bên trong. Cái cách dàn mỏng bột lên khuôn, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân dường như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình nghhĩa phu thê. Không những vậy, bánh phu thê còn bao hàm trong nó triết lí ngũ hành một cách tinh tế qua năm màu của bánh: màu trắng của bột lọc và cơm dừa, màu vàng của dành dành dùng làm màu cho vỏ bánh và nhân đỗ xanh, màu đen của hạt vừng, màu xanh của lá và màu đỏ của lạt buộc. Đó là sự hòa hợp của con người với trời đất, là sự hòa hợp giữa người với người và giữa vợ với chồng. Có lẽ bởi ý nghĩa âm dương giao hòa và mùi vị thơm ngon, ngọt ngào của chiếc bánh mà công đoạn làm ra nó cũng không hề đơn giản tẹo nào. Bánh phải được luộc bằng bếp củi, đun vừa lửa, mới giữ được vị ngon và mùi thơm của bánh. Thưởng thức bánh phu thê với nếp dẻo, đu đủ giòn, vị ngầy ngậy của đỗ xanh, vị béo của dừa, vị thơm của hạt sen, vị ngọt thanh của đường và hương thơm của dầu chuối… tất cả hòa quyện với nhau tạo nên hương vị riêng của bánh phu thê, hương vị ngọt ngào của tình nghĩa vợ chồng

Bánh phu thê là một đặc sản được nhiều người ưa chuộng. Bánh phu thê có ở rất nhiều nơi, nhưng nổi bật nhất là làng Đình Bảng, nơi giữ được truyền thống lâu đời làm bánh phu thê. Bánh phu thê Đình Bảng chân chất mộc mạc, ngon mà mát, đẹp mà không đắt… Theo những bô lão trong làng Đình Bảng, ngày xưa, chỉ có các gia đình quý tộc, chức sắc mới có tiền mua bánh phu thê. Bánh phu thê ngày đó chỉ được dùng trong những dịp lễ quan trọng hoặc dùng để làm quà biếu sang trọng cho khách phương xa. Ngày nay, nghề làm bánh phu thê đã phổ biến hơn và với mức sống được nâng cao, hầu như gia đình nào cũng dễ dàng chọn cho mình những cặp bánh phu thê thơm ngon, đẹp mắt.

Ngày nay, nhiều đám hỏi và lễ cưới vẫn chọn bánh phu thê để làm lễ vật vì ý nghĩa âm dương giao hòa tinh tế của nó. Thay vì dùng lá dừa làm hộp bánh như trước kia, người ta thay bằng giấy bóng kính, buộc bánh bằng ruy-băng màu. Ở nhiều nơi, người ta không còn thấy màu vàng của vỏ bánh phu thê nữa, mà thay vào đấy là màu đỏ, màu trắng nhưng vẫn vuông tròn, mềm dẻo, thơm ngon… và vẫn chứa đựng trong đó ý niệm thủy chung nhắn gửi tới những đôi uyên ương vào ngày cưới.

Cách làm Bánh xu xê truyền thống

Nguyên liệu làm Bánh xu xê truyền thống Cho 4 người

 Bột năng 350 gr Đậu xanh 150 gr Dừa nạo 60 gr Dừa sợi 50 gr Dầu dừa 35 ml Mạch nha 60 gr Nước cốt lá dứa 450 ml Đường 145 gr Muối 1.5 muỗng cà phê Mè rang 1 ít

Hình nguyên liệu

Dụng cụ thực hiện

Nồi xửng hấp, chảo, dĩa, muỗng, đũa

Cách chế biến Bánh xu xê truyền thống

• 1

  Làm nhân đậu xanh bánh xu xê

  Đầu tiên, vo sạch 150gr đậu xanh và ngâm mềm từ 2 – 3 tiếng.

  Kế đến, cho đậu xanh vào nồi cùng 1/2 muỗng cà phê muối, 350ml nước lọc rồi đun trên lửa vừa từ 20 – 25 phút cho đậu chín mềm.

  Mách nhỏ: Nên thường xuyên đảo đều đậu để không bị khét đáy nồi.

  Bắc chảo chống dính lên bếp, cho vào phần đậu xanh đã nấu mềm, 45gr đường, 60gr dừa nạo, 35ml dầu dừa, 60gr mạch nha.

  Sên nhân trên lửa vừa nhỏ đến khi nhân dẻo mềm, khô ráo và không dính chảo.

  

  

  

  
• 2

  Làm vỏ bánh xu xê

  Cho vào nồi 350gr bột năng, 450ml nước cốt lá dứa, 500ml nước lọc rồi khuấy đều cho bột tan.

  Sau đó, bắc nồi lên bếp, cho vào thêm 100gr đường, 1 muỗng cà phê muối, 50gr dừa sợi. Khuấy đều trên lửa nhỏ đến khi hỗn hợp sệt, dẻo đặc lại.

  Mách nhỏ: Nên khuấy bột liên tục và đều tay để tránh làm bột bị khét đáy.

  

  
• 3

  Gói bánh xu xê

  Chia đậu xanh thành 8 phần bằng nhau rồi vo tròn.

  Phết 1 lớp dầu ăn vào khuôn bánh, sau đó cho vào 1 ít bột vỏ bánh rồi đặt nhân đậu xanh lên trên. Tiếp theo, lấy thêm 1 ít bột vỏ bánh dàn kín lên trên là hoàn tất.

  

  
• 4

  Hấp bánh xu xê

  Đặt bánh vào xửng, kế tiếp đặt xửng lên 1 nồi nước sôi, đậy nắp kín và hấp trong 20 phút đến khi bột vỏ trong, nhìn thấy rõ nhân bánh bên trong là chín.

  Cuối cùng, rắc lên màng bọc thực phẩm 1 ít mè rang, sau đó cho bánh ra rồi gói thành hình vuông.

  

  

  

  
• 5

  Thành phẩm

  Bánh xu xê hoàn thành xong thơm mùi lá dứa, giòn sần sật của sợi dừa, bùi béo của đậu xanh. Bánh xu xê thường gặp trong các dịp cưới hỏi, là món bánh đặc trưng của dân tộc Việt. Hãy thử ngay cách làm bánh xu xê nhé, không cần phải ra ngoài tìm mua nữa.

  

See also  Tác dụng – Hướng dẫn ngâm và bảo quản mật ong với saffron - cách bảo quản mật ong mùa hè

Bánh xu xê truyền thống Huế

Nguyên liệu làm Bánh xu xê truyền thống  HuếCho 4 người

 Bột năng 100 gr Nước cốt dừa 20 ml Đậu xanh 50 gr(đã cà vỏ) Đường 105 gr Dầu ăn 25 ml Hạt sen 1 ít(đã luộc chín) Lá dừa 1 ít

Cách chọn mua hạt sen ngon

• Nên chọn hạt sen già, có hình dáng tròn, màu trắng ngà hoặc vàng đậm. Hạt sen già khi nấu lên sẽ thơm ngon hơn hạt sen non.
• Tránh chọn hạt sen bị thâm, vỏ xanh bên ngoài nhăn nheo. Ngoài ra, cũng không nên chọn hạt sen bị dính nước vì hạt sẽ dễ bị thâm và mau héo.

 

Dụng cụ thực hiện

Nồi xửng hấp, chảo, dĩa, muỗng, đũa, máy xay cầm tay,…

Cách chế biến Bánh xu xê truyền thống Huế

• 1

  Làm khuôn bánh

  Rửa sạch lá dừa và ngâm sơ qua nước muối pha loãng khoảng 10 – 15 phút.

  Mách nhỏ: Ngâm lá dừa trong nước muối sẽ giúp lá sạch và gói bánh sẽ lâu hư hơn.

  Mỗi khuôn bánh, bạn sẽ làm tuần tự theo các bước sau:

  Đầu tiên, tước lấy phần gân bánh của lá già, sau đó cắt thành 2 khúc, 1 khúc 4cm và 1 khúc 4.2cm.

  Kế đến, dùng kéo cắt 1 đầu lá nhọn của lá dừa, sau đó dùng khúc cây 4cm ép vào lá và đo thành 5 đoạn bằng nhau.

  Sau khi tạo thành 5 đoạn bằng nhau, bạn dùng kéo cắt bỏ phần lá dư.

  Kế tiếp, dùng tay tước bỏ 1 phần lá nhỏ ở 1 bên rãnh lá. Sau đó, dùng tay gập thẳng lá vào tương ứng với các điểm đã tạo trước.

  Tiếp theo, dùng kéo cắt ngay khúc gập lá, lưu ý đường cắt chỉ chạm đến gân lá là được.

  Gập luân phiên các mép lá lại với nhau cho vuông gấp, cứ làm như thế bạn sẽ được 1 chiếc hộp hình vuông. Kế đến, dùng tăm ghim cố định khuôn bánh lại là bạn đã hoàn thành phần đế bánh.

  Mách nhỏ: Phần lá dừa dùng để khuôn bánh sẽ chọn lá không quá non cũng không quá già. Lá phải đạt trạng thái cứng dẻo vừa đủ để khi gói không bị rách lá.

  Để làm phần nắp hộp, bạn cũng thực hiện tương tự như trên nhưng với khúc cây 4.2cm. Sau khi tạo các nếp lá nằm ngang, bạn tiếp tục gấp xéo các mép lá thành 1 góc 45 độ.

  Kế đến, bẻ lá tuần tự theo các nếp góc chéo đã tạo trước đó để làm thành nắp hộp hình vuông.

  Cuối cùng, dùng ghim để cố định lại phần mối nối là hoàn tất.

  Mách nhỏ: Bạn cũng có thể dán hình trái tim lên nắp hộp để trang trí thêm phần bắt mắt.

  

  

  

  
• 2

  Làm nhân đậu xanh

  Rửa sạch đậu xanh và ngâm trong nước ấm từ 4 – 5 tiếng cho mềm.

  Bắc nồi lên bếp, cho vào đậu xanh đã ngâm mềm, 1 ít nước vừa đủ ngập mặt đậu. Nấu đậu trên lửa vừa đến khi chín mềm.

  Cho đậu xanh ra chén, sau đó cho vào thêm 25gr đường rồi dùng máy xay cầm tay xay cho nhuyễn mịn.

  Bắc chảo lên bếp, cho vào đậu xanh xay nhuyễn, 25ml dầu ăn, 20ml nước cốt dừa. Sên nhân đều tay trên lửa nhỏ đến khi nhân dẻo mềm, khô ráo và không dính chảo là đạt.

  

  

  

  
• 3

  Luộc dừa

  Dùng dao cắt hoặc bào cùi dừa thành nhiều sợi nhỏ.

  Nấu sôi 1 nồi nước, sau đó cho cùi dừa vào và đảo đều khoảng 5 – 10 phút cho ra hết dầu dừa.

  Mách nhỏ: Luộc dừa trước sẽ giúp làm giảm mùi dầu dừa khi hấp bánh. Ngoài ra, việc này cũng sẽ giúp bánh bảo quản được lâu hơn.

  

  
• 4

  Khuấy bột

  Cho vào nồi 80gr đường, 60ml nước rồi khuấy đều cho đường tan bớt. Tiếp theo, cho vào từ từ 100gr bột năng và khuấy cho tan.

  Mách nhỏ:

  • Không nên cho nhiều bột vào cùng 1 lúc vì sẽ khiến bột bị vón cục.
  • Hỗn hợp bột đạt là khi nước bột hơi lỏng và không đặc.

  Bắc nồi bột lên bếp, khuấy đều tay liên tục trên lửa nhỏ đến khi bột đặc sệt lại nhưng vẫn còn độ lỏng.

  Tắt bếp, cho vào thêm dừa luộc và tiếp tục đảo đều đến khi hòa quyện.

  

  
• 5

  Gói và hấp bánh

  Cho nhân đậu xanh vào giữa 2 tấm giấy nến rồi cán mỏng, sau đó dùng dao cắt thành nhiều khối vuông nhỏ.

  Đặt 1 đoạn lá dứa 10cm vào đáy hộp, kế đến cho 1 ít bột bánh vào khuôn rồi dàn đều.

  Tiếp theo, đặt 1 miếng đậu xanh vào giữa, 4 hạt sen ở 4 góc. Cuối cùng, phủ kín 1 lớp bột bánh lên mặt nhân là hoàn tất.

  Mách nhỏ: Khi cho lớp bột cuối cùng lên mặt, bạn hãy cố gắng lấy phần bột có nhiều sợi dừa. Bánh khi hấp chín, sợi dừa nổi rõ sẽ giúp bánh đẹp hơn.

  Xếp bánh vào xửng, đặt xửng lên một nồi nước sôi, phủ khăn lên trên, đậy kín nắp và hấp bánh từ 10 – 15 phút.

  Để bánh nguội hoàn toàn rồi đậy phần vỏ nắp lên trên. Nếu đậy bánh lúc còn nóng sẽ dễ khiến bánh bị lên men và hư.

  

  

  

  
• 6

  Thành phẩm

  Bánh xu xê truyền thống tuy có cách gói bánh khá công phu nhưng lại vô cùng đẹp mắt. Những chiếc bánh nhỏ xinh dai dẻo, giòn sần sật hòa quyện cùng nhân đậu xanh hạt sen bùi ngọt, béo ngậy, cực kỳ thơm ngon.